رها باید شد!

بسم الله الرحمن الرحیم

امام موسی کاظم(علیه‌السلام) هفتمین نفر از جانشینان پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) که توسط خداوند متعال برای هدایت مردم برگزیده شد و در طول زندگی پربار خود کوشید تا مردمان را به‌سوی پروردگار عالم رهنمون سازد. یکی از مسائلی که امام کاظم(علیه‌السلام) تأکید فراوانی بر آن داشتند بحث اخلاق و روابط با دیگران است. این نوشتار می‌کوشد تا با مراجعه به احادیث امام کاظم(علیه‌السلام) برخی از راه‌هایی را که باعث بهبود اخلاق فردی و روابط اجتماعی می‌شود را بیان کند.

مشورت
مشورت کردن در امور به معنای این است که انسان با اندیشه دیگران شریک شود تا راه‌کارهای بیشتری به‌دست می‌آورد و اندیشه مانند چراغی است که راه را روشن می‌کند. کافی است شما تصور کنید؛ وقتی چند چراغ با هم به جاده تارکی بتابد حتی ریزترین سنگ‌ها هم مشخص می‌شود. مشورت در کارها هم باعث می‌شود که انسان به موارد جزئی هم پی ببرد. امام کاظم(علیه‌السلام) دراین‌باره می‌فرمایند: «کسی که در امور زندگی خود با اهل معرفت مشورت کند، چنانچه درست و صحیح عمل کرده باشد، مورد تعریف و تمجید قرار می‌گیرد و اگر خطا و اشتباه کند عذرش پذیرفته است».[1]

صداقت
شاید بتوان گفت صداقت مهم‌ترین اصل اخلاقی در روابط بین انسان‌ها است و حتی افراد دروغ‌گو هم توقع دارند که سخن راست بشنوند. در مواقع زیادی انسان با خود می‌گوید که تنها چیزی که برایم مهم است این هست که طرف مقابل راست‌گو باشد و سخن دروغ از دهانش بیرون نیاید. این نوع تفکر در واقع نشان‌دهنده این مطلب است که اکثر افراد صداقت را بر سایر امتیازات ترجیح می‌دهند. در بررسی اعمال و رفتار افراد راست‌گو متوجه می‌شویم که انسان‌هایی که در زندگی خود صداقت و راستی را سرلوحه کارهای خود قرار داده‌اند، رفتار مناسب‌تری با دیگران دارند زیرا پایبندی آنان به صداقت باعث دوری ایشان از کارهای نادرست و غیراخلاقی می‌شود.
امام کاظم(علیه‌السلام) در حدیثی به این نکته اشاره می‌کنند و می‌فرماید: «هر کش زبانش صادق باشد اعمالش پاک و اثربخش خواهد بود».[2]

شوخی
یکی از آفت‌های اخلاق فردی شوخی‌های بی‌مورد و اصرار بر آن است. در موارد بسیاری مشاهده‌شده است که فردی می‌خواهد دیگران را بخنداند و به همین علت مرتکب غیبت، دروغ، تهمت، تمسخر و … می‌شود. در نتیجه شخص بسیاری از ارزش‌های اخلاقی را زیر پا می‌گذارد، هم‌چنین گناهان فراوانی را به جان می‌خرد تا بتواند کسی را بخنداند. آیا این خنداندن ارزش آن را دارد که انسان نور ایمان را در دل خود خاموش کند؟ بله شوخی باعث خاموشی نور ایمان می‌شود همان‌گونه که امام کاظم(علیه‌السلام) می‌فرماید: «بر حذر باش از شوخی و مزاح بی‌جا، چون‌که نور ایمان را از بین می‌برد و جوان‌مردی و آبرو را سبک و بی‌اهمیّت می‌گرداند».[3]

آراستگی ظاهر
یکی از مواردی که در بهبود روابط اجتماعی افراد تأثیر فراوانی دارد آراستگی ظاهر است. آراستگی ظاهر افراد به معنای استفاده از وسایل لوکس نیست؛ بلکه مراد از آن، رعایت کامل نظافت و نظم ترتیب در ظاهر و پوشش انسان و استفاده بهینه از امکانات موجود می‌باشد. در واقع هر فرد علاوه بر این‌که باید عملش زیبا باشد، لازم است تا ظاهر آراسته‌ای هم داشته باشد و باید شرایط این آراستگی را هم فراهم کند. امام کاظم(علیه‌السلام) در این‌باره می‌فرماید: «مومن لازم است پنج چیز همراه خود داشته باشد: «مسواک، شانه، سجاده، تسبیح و انگشتر عقیق».[4]

_____________________________________
پی‌نوشت
[1]. «مَنِ اسْتَشَارَ لَمْ يَعْدَمْ عِنْدَ الصَّوَابِ مَادِحاً وَ عِنْدَ الْخَطَاءِ عَاذِراً». بحارالانوار، علامه مجلسی، دار احياء التراث العربي، ‏چاپ دوم، بيروت‏، 1403ق‏، ج72، ص104.
[2]. «مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَكَى عَمَلُه». همان، ج75، ص303.‏
[3]. «إِيَّاكَ وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ يَذْهَبُ بِنُورِ إِيمَانِكَ وَ يَسْتَخِفُّ بِمُرُوءَتِك‏». من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، تصحیح، علی اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ دوم، 1413ق، ج4، ص408.‏
[4]. «لَا يَخْلُو الْمُؤْمِنُ مِنْ خَمْسَةٍ مِسْوَاكٍ وَ مُشْطٍ وَ سَجَّادَةٍ وَ مِسْبَحَةٍ فِيهَا أَرْبَعٌ وَ ثَلَاثُونَ حَبَّةً وَ خَاتَمِ عَقِيقٍ». كتاب المزار- مناسك المزار، شیخ مفید، تصحیح محمد باقر ابطحی، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، قم، 1413ق، ص152.